HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG (PCOS: Polycystic Ovary Syndrome)
Tổng quan
Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một vấn đề về nội tiết tố xảy ra trong độ tuổi sinh sản. Nếu bạn bị PCOS, bạn có thể không có kinh nguyệt thường xuyên. Hoặc bạn có thể có kinh kéo dài nhiều ngày. Bạn cũng có thể có quá nhiều androgen trong cơ thể.
Với PCOS, nhiều túi dịch nhỏ phát triển dọc ngoại vi của buồng trứng. Chúng được gọi là u nang. Các u nang nhỏ chứa đầy chất lỏng chứa trứng chưa trưởng thành. Chúng được gọi là nang trứng. Các nang không giải phóng trứng thường xuyên.
Nguyên nhân chính xác của PCOS vẫn chưa được biết. Chẩn đoán và điều trị sớm cùng với giảm cân có thể làm giảm nguy cơ biến chứng lâu dài như bệnh tiểu đường loại 2 và bệnh tim.
Triệu chứng
Các triệu chứng của PCOS thường bắt đầu vào khoảng thời gian của kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Đôi khi các triệu chứng phát triển muộn hơn sau khi bạn đã có kinh một thời gian.
Các triệu chứng của PCOS khác nhau. Chẩn đoán PCOS khi bạn có ít nhất hai dấu hiệu sau:
- Kinh nguyệt không đều. Kinh nguyệt ít hoặc kinh nguyệt không đều là những dấu hiệu phổ biến của PCOS. Kinh nguyệt kéo dài nhiều ngày hoặc lâu hơn bình thường trong một kỳ kinh cũng vậy. Bạn có thể gặp khó khăn khi mang thai.
- Quá nhiều androgen. Nồng độ nội tiết tố androgen cao có thể dẫn đến mọc nhiều lông trên mặt và cơ thể. Điều này được gọi là rậm lông. Đôi khi, mụn trứng cá nghiêm trọng và chứng hói đầu ở nam giới cũng có thể xảy ra.
- Buồng trứng đa nang. Buồng trứng của bạn có thể lớn hơn. Nhiều nang chứa trứng chưa trưởng thành có thể phát triển xung quanh rìa buồng trứng. Buồng trứng có thể không hoạt động như bình thường.
Các dấu hiệu và triệu chứng PCOS thường nghiêm trọng hơn ở những người béo phì.
Khi nào đi khám bác sĩ
Hãy đến gặp bác sĩ của bạn nếu bạn lo lắng về thời kỳ của mình, nếu bạn gặp khó khăn khi mang thai hoặc nếu bạn có dấu hiệu thừa androgen. Chúng có thể bao gồm mọc tóc mới trên mặt và cơ thể, mụn trứng cá và chứng hói đầu ở nam giới.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của PCOS vẫn chưa được biết. Các yếu tố có thể đóng một vai trò bao gồm:
- Kháng insulin. Insulin là một loại hormone mà tuyến tụy tạo ra. Nó cho phép các tế bào sử dụng đường, nguồn cung cấp năng lượng chính của cơ thể bạn. Nếu các tế bào trở nên đề kháng với hoạt động của insulin, thì lượng đường trong máu có thể tăng lên. Điều này có thể khiến cơ thể bạn tạo ra nhiều insulin hơn để cố gắng giảm lượng đường trong máu.
Quá nhiều insulin có thể khiến cơ thể bạn tạo ra quá nhiều nội tiết tố nam androgen. Bạn có thể gặp khó khăn về rụng trứng.
Một dấu hiệu của tình trạng kháng insulin là những mảng da sẫm màu, mượt như nhung ở phần dưới cổ, nách, bẹn hoặc dưới ngực. Thèm ăn hơn và tăng cân có thể là những dấu hiệu khác.
- Viêm cấp thấp. Các tế bào bạch cầu tạo ra các chất để đáp ứng với nhiễm trùng hoặc chấn thương. Phản ứng này được gọi là viêm cấp thấp. Nghiên cứu cho thấy những người mắc PCOS có một loại viêm nhiễm cấp độ thấp, lâu dài dẫn đến buồng trứng đa nang sản xuất nội tiết tố nam. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề về tim và mạch máu.
- Di truyền. Nghiên cứu cho thấy rằng một số gen nhất định có thể được liên kết với PCOS. Có tiền sử gia đình mắc PCOS có thể đóng một vai trò trong việc phát triển tình trạng này.
- Dư thừa androgen. Với PCOS, buồng trứng có thể sản xuất ra lượng androgen cao. Có quá nhiều androgen cản trở sự rụng trứng. Điều này có nghĩa là trứng không phát triển đều đặn và không được giải phóng khỏi các nang trứng nơi chúng phát triển. Androgen dư thừa cũng có thể dẫn đến chứng rậm lông và mụn trứng cá.
Biến chứng
Các biến chứng của PCOS có thể bao gồm:
- Vô sinh
- Bệnh tiểu đường thai kỳ hoặc huyết áp cao khi mang thai
- Sảy thai hoặc sinh non
- Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu — tình trạng viêm gan nghiêm trọng do chất béo tích tụ trong gan
- Hội chứng chuyển hóa - một nhóm các tình trạng bao gồm huyết áp cao, lượng đường trong máu cao và mức cholesterol hoặc chất béo trung tính không lành mạnh làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim và mạch máu
- Bệnh tiểu đường loại 2 hoặc tiền tiểu đường
- Chứng ngưng thở lúc ngủ
- Trầm cảm, lo lắng và rối loạn ăn uống
- Ung thư niêm mạc tử cung
Béo phì thường xảy ra với PCOS và có thể làm trầm trọng thêm các biến chứng của rối loạn.
Chẩn đoán
Không có xét nghiệm duy nhất để chẩn đoán cụ thể hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
Bác sĩ khám có thể đề nghị:
- Khám vùng chậu. Trong khi khám vùng chậu, bác sĩ của bạn có thể kiểm tra các cơ quan sinh sản của bạn để tìm khối u, hoặc những thay đổi khác.
- Xét nghiệm máu. Xét nghiệm máu có thể đo nồng độ hormone. Thử nghiệm này có thể loại trừ các nguyên nhân có thể gây ra các vấn đề về kinh nguyệt hoặc dư thừa nội tiết tố nam giống PCOS. Hoặc các xét nghiệm kiểm tra các biến chứng.
- Siêu âm. Siêu âm có thể kiểm tra hình dạng của buồng trứng và độ dày của niêm mạc tử cung. Thường được sử dụng là siêu âm đầu dò
Nếu bạn được chẩn đoán mắc PCOS, bác sĩ của bạn có thể đề xuất thêm các xét nghiệm để phát hiện các biến chứng. Những thử nghiệm này có thể bao gồm:
- Kiểm tra thường xuyên huyết áp, dung nạp glucose, mức cholesterol và chất béo trung tính
- Sàng lọc trầm cảm và lo lắng
- Sàng lọc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
Điều trị
Điều trị PCOS tập trung vào việc quản lý những điều liên quan đến bạn. Điều này có thể bao gồm vô sinh, rậm lông, mụn trứng cá hoặc béo phì. Điều trị cụ thể có thể bao gồm thay đổi lối sống hoặc dùng thuốc.
Thay đổi lối sống
Bác sĩ của bạn có thể đề nghị giảm cân thông qua chế độ ăn ít calo kết hợp với các hoạt động tập thể dục vừa phải. Giảm cân có thể làm tăng hiệu quả của các loại thuốc mà nhà cung cấp của bạn khuyên dùng cho PCOS và nó có thể giúp điều trị vô sinh. Nên phối hợp với chuyên gia dĩnh dưỡng.
Thuốc
Để điều chỉnh thời gian của bạn, bác sĩ của bạn có thể đề nghị:
- Thuốc tránh thai tổng hợp. Thuốc có chứa cả estrogen và progestin làm giảm sản xuất androgen và điều chỉnh estrogen. Điều chỉnh nội tiết tố của bạn có thể làm giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung và khắc phục chảy máu bất thường, mọc tóc quá mức và mụn trứng cá.
- Liệu pháp progestin. Dùng progestin trong 10 đến 14 ngày cứ sau 1 đến 2 tháng có thể điều hòa chu kỳ của bạn và bảo vệ bạn khỏi ung thư nội mạc tử cung. Liệu pháp progestin này không cải thiện nồng độ androgen và sẽ không ngừa thai.
Để giúp bạn rụng trứng để bạn có thể mang thai, bác sĩ sản phụ khoa của bạn có thể đề nghị:
- Clomiphene. Thuốc kháng estrogen đường uống này được dùng trong phần đầu của chu kỳ kinh nguyệt.
- Letrozole (Femara). Phương pháp điều trị ung thư vú này có thể hoạt động để kích thích buồng trứng.
- Metformin. Loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường loại 2 mà bạn uống này giúp cải thiện tình trạng kháng insulin và làm giảm mức insulin. Nếu bạn không mang thai khi sử dụng clomiphene, nhà cung cấp dịch vụ của bạn có thể khuyên bạn nên bổ sung metformin để giúp bạn rụng trứng. Nếu bạn bị tiền tiểu đường, metformin có thể làm chậm quá trình tiến triển thành bệnh tiểu đường loại 2 và giúp giảm cân.
- Gonadotropin. Những loại thuốc nội tiết tố này được đưa ra bằng cách tiêm.
Để giảm mọc tóc quá mức hoặc cải thiện mụn trứng cá, bác sĩ của bạn có thể đề nghị:
- Thuốc tránh thai. Những loại thuốc này làm giảm sản xuất androgen có thể gây mọc tóc và mụn trứng cá quá mức.
- Spironolactone (Aldactone). Thuốc này ngăn chặn tác dụng của nội tiết tố nam trên da, bao gồm mọc lông quá mức và mụn trứng cá. Spironolactone có thể gây dị tật bẩm sinh, vì vậy cần có biện pháp tránh thai hiệu quả trong khi dùng thuốc này. Thuốc này không được khuyến cáo nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai.
- Eflornithine (Vaniqa). Loại kem này có thể làm chậm quá trình mọc lông trên khuôn mặt.
- Tẩy lông. Tẩy lông bằng điện phân và laser là hai lựa chọn để loại bỏ lông. Điện phân sử dụng một cây kim siêu nhỏ đưa vào từng nang lông. Kim phát ra một xung điện. Các tổn thương hiện tại và sau đó phá hủy nang trứng. Tẩy lông bằng laser là một thủ tục y tế sử dụng chùm ánh sáng tập trung để loại bỏ lông không mong muốn. Bạn có thể cần nhiều phương pháp điều trị bằng điện phân hoặc tẩy lông bằng laser. Cạo, nhổ hoặc sử dụng kem làm tan lông không mong muốn có thể là những lựa chọn khác. Nhưng đây chỉ là tạm thời và tóc có thể dày lên khi mọc lại.
- Phương pháp điều trị mụn trứng cá. Các loại thuốc, bao gồm thuốc viên và kem hoặc gel bôi ngoài da, có thể giúp cải thiện tình trạng mụn trứng cá. Trao đổi với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về các lựa chọn.
Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà
Để giúp giảm bớt ảnh hưởng của PCOS, hãy cố gắng:
- Giữ cân nặng khỏe mạnh. Giảm cân có thể làm giảm nồng độ insulin và androgen. Nó cũng có thể khôi phục sự rụng trứng. Gặp gỡ một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký để được giúp đỡ trong việc đạt được mục tiêu giảm cân.
- Hạn chế carbohydrate. Chế độ ăn nhiều carbohydrate có thể làm cho mức insulin tăng cao hơn. Chọn carbohydrate phức hợp làm tăng lượng đường trong máu của bạn chậm hơn. Carbohydrate phức tạp được tìm thấy trong trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và đậu khô nấu chín và đậu Hà Lan.
- Hãy năng động. Tập thể dục giúp giảm lượng đường trong máu. Nếu bạn bị PCOS, việc tăng cường hoạt động hàng ngày và tập thể dục thường xuyên có thể điều trị hoặc thậm chí ngăn ngừa tình trạng kháng insulin. Vận động cũng có thể giúp bạn kiểm soát cân nặng và tránh phát triển bệnh tiểu đường.
Tham khảo: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/diagnosis-treatment/drc
